Indie: krótka historia saree

Indyjski strój saree uważany jest za jedną z najstarszych form odzieży na świecie.

Udokumentowano ponad 5 tysięcy lat istnienia tej tradycji ubioru, a wiemy przecież, że wysoko rozwinięta cywilizacja indyjska sięga daleko jeszcze wstecz.

O tradycji noszenia saree wspominają Księgi Wed, jako jedne z najstarszych pisanych źródeł, a także zapisy z Cywilizacji Doliny Indusu datowane na lata od 3 300 – 1 300 r. pne.

Pomimo tak długiej już historii saree jest tak samo zakorzenione w kulturze współczesnych Indii, jak tysiące lat temu.

Początki saree

Szczególny styl drapowania długiej partii materiału zamiast jego szycia wziął się z pradawnego hinduistycznego przekonania, że przekłucie tkaniny igłą czyni go nieczystym. Tak więc początkowo materiał o długości od czterech i pół do ośmiu metrów – zależnie od statusu kobiety oraz epoki – owijano wokół dolnej części ciała, a następnie sukcesywnie go fałdując układano na ramionach. Obecne saree składa się z krótkiej bluzeczki choli, halki lub leginsów i samego pasa materiału o długości 5 do 6 metrów, co ewoluowało ze stroju złożonego z trzech kawałków materiału udrapowanych jako niższy strój, opaski na piersi i sztuki materiału na ramię lub głowę. Taki właśnie opis saree występuje w starożytnej literaturze sanskryckiej sprzed ośmiu tysięcy lat.

Odzież szyta

Trend noszenia odzieży szytej przyniosła na Półwysep Indyjski dopiero inwazja muzułmańska na początku naszej ery. Wtedy właśnie pojawił się na ziemiach indyjskich także bardzo powszechny współcześnie styl salwar kamez – silna alternatywa dla saree – identyfikowany właśnie z kulturą islamu. Salwar kamez jest jednak noszony powszechnie przez kobiety i mężczyzn we wszystkich indyjskich kręgach religijno-kulturowych. Ten praktyczny strój składa się z szerokich przewiewnych spodni oraz długiej kurtha – bluzki sięgającej do kolan.

Różnice kastowe

Społeczeństwo zawsze było uformowane klasowo i ludzie kast niższych nie dysponujący bogactwem pozwalającym na wyszukany strój odziewali się mając na względzie głównie wygodę przy pracy. Tak więc część ludzi w ogóle nie stosowała bieliźnianej warstwy odzieży.

Istnieje w kulturze tamilskiej – Południowe Indie, gdzie latem w okresie przedmonsunowym jest bardzo gorąco – opowieść o pięknej i inteligentnej kobiecie z niższej kasty, która nie chciała poddać się obowiązującemu wówczas prawu bramińskiemu. Nakazywało ono podkreślenie ubiorem różnicy kastowej: górne partie ciała mogły być zgodnie z tą regułą zasłaniane tylko przez członków kasty bramińskiej, zaś pracujący przy budowie, oczyszczaniu i wykonujący inne brudne prace członkowie kast niższych mogli nosić jedynie spodnie lub spódnice. Dziewczyna idąc rano do pracy czuła na sobie pożądliwe spojrzenia dumnych braminów i pragnąc pozostać czystą złamała narzucone prawo ubierając się także od góry.

Za złamanie prawa groziły ubogiej rodzinie sankcje pieniężne. Tak więc pewnego dnia u drzwi domostwa starych rodziców dziewczyny pojawili się stróże prawa. Ani dziewczyna jednak ani jej rodzice nie mieli wymaganych kwot pieniężnych. Piękna dziewczyna więc wzięła do ręki maczetę i dwoma ruchami odcięła swoje piękne piersi na znak protestu przeciwko takiemu prawu.

Opowieść ta – przyozdobiona realistycznie naszkicowaną grafiką przedstawiającą leżące na domowym klepisku u wejścia do domostwa zakrwawione odcięte piersi – stanowi w indyjskich zasobach sieciowych dowód na to, że bohaterów i świętych można spotkać w najmniej spodziewanym miejscu a system kastowy nie zawsze jest słusznym podziałem społecznym. 

Blouse lub choli

Wracając do saree kontynuujmy, że obowiązek noszenia choli i spodni lub halek przez kobiety został narzucony właściwie dopiero z inwazją purytańskiej Anglii na ziemie Indii. Od tego czasu właściwie standardowo do saree ubiera się spodnie lub halkę oraz krótką bluzeczkę choli.

Dlaczego choli są krótkie? Wierzy się, że pępek – jako źródło życia, karmi przecież płód – powinien być odsłonięty, by zapewnić właściwy przepływ energii. Na pewno jednak znaczenie mają panujące w Indii wysokie temperatury i odsłanianie talii zapewnia pewien przewiew. Młode dziewczyny współcześnie nie zawsze kierują się tą tradycją, często natomiast widać tłuste zapracowane Induski w średnim wieku z wylewającymi się boczkami – jest im po prostu gorąco.

Obowiązek noszenia choli kończy się dla kobiety z chwilą nadejścia starości. Oto pewnego dnia ona sama stwierdza, że nie czuje się już obiektem pożądań, a tym samym staje się po prostu człowiekiem.

Widzi się więc stare kobiety bez bluzek z przerzuconą jedynie przez ramię pallu – partią materiału stanowiącą szal. Obwisłe piersi mają już przecież ten sam status, co obwisłe policzki, po co więc je przykrywać? Ta kobieta rozumie, że jej rolą jest już tylko wspieranie dorosłych synów i wnucząt, a świat zachowań podobnych biegającym po ulicach pieskom staje się odległym wspomnieniem.

Jak ubierać saree

Zaprezentuję teraz jak ubierać saree na co dzień.

1. Rozwiń saree. Z jednej strony jest ono przeważnie mniej wzorzyste – wsuń mniej wzorzystą stronę saree do halki czy legginsów trochę na prawo od pępka. Dopilnuj, aby cała długość saree leżała po lewej stronie.

2. Stań w lekkim rozkroku tak aby saree nie było zawinięte zbyt ciasno. Teraz owiń saree wokół siebie aż do miejsca początku, wtykając brzegi pod gumkę halki.

3. Chwyć bardziej zdobiony koniec materiału i zrób wzdłuż niego 5 do 7 zakładek po ok. 10 cm. Teraz owiń go jeszcze raz wokół siebie i zarzuć koniec materiału z zakładkami na lewe ramię tak, by zwisało z tyłu aż poniżej kolan tworząc część saree zwaną pallu. Starannie popraw zakładki tak by były ułożone równomiernie – wówczas uzyskasz doskonały efekt idealnej figury i nie będziesz mieć trudności z pozostałą częścią saree. Zabezpiecz agrafką zakładki przypinając je do choli.

4. Teraz po twojej prawej i z tyłu powinna pozostawać duża luźna partia  materiału. Przenieś cały ten materiał z powrotem tyłem przez lewą stronę do przodu tak, by cały materiał był przed tobą. Powinien on przechodzić skosem przez plecy. Tak samo jak wcześniej wetknij brzegi saree za gumkę halki.

5. Teraz zwisający z przodu luźny materiał należy złożyć w pionowe zakładki – czyli poprzecznie w stosunku do długości materiału. Gdy cały „zbędny” materiał będzie już splisowany należy go wetknąć pod gumkę halki z przodu.

6. Teraz pozostaje sprawdzić czy wszystko leży jak powinno i umocnić agrafkami. Używa się ich zazwyczaj przy zakładkach, tak aby wzmocnić stabilność całego stroju.

Style saree

Zasadniczo istnieje klasyczny styl noszenia saree. Prócz tego jednak istnieje na całym Subkontynencie ponad 80 trendów drapowania materiału. Tradycja przekazywana jest z pokolenia na pokolenie w danym regionie. Prócz wysoce zeuropeizowanych regionów – jakim jest na przykład Mumbai – zazwyczaj dziewczynki uczą się ubierania saree odkąd zaczynają chodzić.

Saree może być bardzo lekkim strojem latem lub całkiem nieźle ogrzewać zimą – co bywa bardzo ważne w północnych regionach Indii oraz w Nepalu, gdzie także kobiety bardzo często je noszą.

Przy pewnej wprawie ubiór ten zapewnia elegancki wygląd, a przy tym jest bardzo praktyczny: można na przykład szybko sprawić, by saree było krótsze.

Subskrybuj mój kanał youtube.